Επιστήμη

Δύο Αμερικανοί και ένας Γερμανός μοιράζονται το Νομπέλ Ιατρικής 2013

Στιγμιότυπο από την ανακοίνωση της επιτροπής Νομπέλ για την απονομή του βραβείου στους τρεις επιστήμονες.

Σε τρεις επιστήμονες που αποκωδικοποίησαν το μεταφορικό σύστημα των κυττάρων το Νομπέλ Ιατρικής 2013 Οι ανακαλύψεις τους βοήθησαν όχι μόνο στην κατανόηση ασθενειών όπως είναι η νόσος Πάρκινσον, ο διαβήτης και η διαχείριση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ηταν καταλυτικής σημασίας στη δημιουργία νέων θεραπειών για ασθένειες που σχετίζονται με την «εσωτερική» επικοινωνία των κυττάρων και κατ' επέκταση των οργάνων στο σώμα μας. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι δύο Αμερικανοί Τζέιμς Ρόθμαν, Ράντι Σέκμαν και ο Γερμανός Τόμας Ζούντχοφ βραβεύτηκαν  με Νομπέλ Ιατρικής και έλαβαν από περίπου 300.000 ευρώ έκαστος.

Οι τρεις ειδικοί ανακάλυψαν, ξεχωριστά ο καθένας, ένα μεγάλο κομμάτι του παζλ, το οποίο συμπληρώνει με κάθε λεπτομέρεια τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρονται από και προς τα κύτταρα του σώματός μας διάφορες απαραίτητες ουσίες. «Πρόκειται γιο τον μηχανισμό ρύθμισης μετακίνησης κυστιδίων, το μείζον σύστημα μεταφοράς στα κύτταρά μας», ανέφεραν χθες οι υπεύθυνοι της Επιτροπής Βραβείων Νομπέλ από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα στη Στοκχόλμη.

Ο Μηχανισμός και η δράση. Οπως εξηγούν οι ειδικοί από την Επιτροπή των Βραβείων Νομπέλ, σε ένα μεγάλο λιμάνι με πολλή κίνηση θα πρέπει να έχουμε τα κατάλληλα μέσα ώστε το κατάλληλο φορτίο να μπει στο κατάλληλο πλοίο που πάει σε συγκεκριμένο προορισμό, πάντα την κατάλληλη στιγμή.

Τα κύτταρα διαθέτουν το καθένα διαφορετικούς θαλάμους που ονομάζονται οργανίδια, και αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα με αυτό του συντονισμού των φορτίων στα πλοία: τα κύτταρα παράγουν μόρια όπως είναι ορμόνες, νευροδιαβιβαστές, κυτοκίνες και ένζυμα, τα οποία πρέπει να φορτωθούν, μεταφερθούν και παραδοθούν μέσα ή έξω από άλλα κύτταρα, συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Και αυτή τη δουλειά έχουν αναλάβει να κάνουν τα κυστίδια.

Εσφαλμένη μεταφορά κυστιδίων προκαλεί διάφορες ασθένειες στον οργανισμό, μεταξύ των οποίων αρκετές νευρολογικές και ανοσολογικές διαταραχές, όπως είναι ο διαβήτης, η νόσος Πάρκινσον κ.ά.  

Κάθε κύτταρο στον οργανισμό ανθρώπων και ζώων είναι ένα εργοστάσιο το οποίο παράγει ουσίες στο εσωτερικό του και είτε τις χρησιμοποιεί για δική του χρήση είτε τις στέλνει «πακέτο» σε άλλα κύτταρα του οργανισμού που τις έχουν ανάγκη.

Για παράδειγμα, η ινσουλίνη παράγεται μέσα στα κύτταρα του οργανισμού (κύτταρα του παγκρέατος) και απελευθερώνεται στο αίμα. Επειδή όμως το μόριο της ινσουλίνης είναι μεγάλο σε μέγεθος για να διαπεράσει τη μεμβράνη του κυττάρου, τυλίγεται σε ένα κυστίδιο, το οποίο με τη σειρά του την πιέζει, τη συρρικνώνει και έτσι χωράει να βγει, δίχως να προκαλέσει βλάβη στην κυτταρική μεμβράνη, δηλαδή στο ίδιο το κύτταρο που παράγεται. Δηλαδή τα κυστίδια είναι μικροσκοπικές φούσκες λίπους που δρουν ως η εσωτερική υπηρεσία μεταφοράς του κυττάρου. Τα κυστίδια δεν είναι απλώς σημαντικά, αλλά απαραίτητα για τον τρόπο επικοινωνίας των νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο, την απελευθέρωση ορμονών, αλλά και την πρόσληψή τους από τα κύτταρα-στόχους.

Οι Βραβευθέντες
Τζέιμς Ρόθμαν,καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ. Μέσα από την έρευνά του σε κύτταρα θηλαστικών, απέδειξε ότι τα κυστίδια προσδένονται σε συγκεκριμένα σημεία στην κυτταρική μεμβράνη, επειδή σε αυτά εντοπίζονται πρωτεΐνες οι οποίες λειτουργούν σαν άγκυρες για τα κυστίδια.

Τόμας Ζούντχοφ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας. Με την έρευνά του στα νευρικά κύτταρα εντόπισε μια κατηγορία πρωτεϊνών, βασικός ρόλος των οποίων είναι να δίνουν εντολή στα κυστίδια να απελευθερώσουν το φορτίο τους.

Ράντι Σέκμαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. Μέσα από την έρευνά του σε μύκητες ανακάλυψε μεταλλάξεις που έχουν ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση του ενδοκυτταρικού μηχανισμού μεταφοράς μορίων και κατάφερε να αποκαλύψει τις ομάδες γονιδίων που απαιτούνται για τη ρύθμισή του.